Het was een bewogen herfst, in 1956. Ga maar na:
- Eind augustus verwisselde ik het dagelijkse spelen op het erf voor de St.Theresiaschool. Ik moest plotseling leren Nederlands te spreken i.p.v. Rekkens. Alsof dat niet goed genoeg was!
- Er kwam een tractor op de boerderij: een Güldner. Binnengebracht op 15 oktober, moeders verjaardag. Dat dat toeval was, daar wilde ik als kind niet aan.|
- In November was de Hongarije-crisis. De aanloop begon op 23 october met demonstraties, en het rode leger had de eruit voorkomende opstand definitief neergeslagen op 7 november, daags na mijn zevende verjaardag. Ik herinner me het Radionieuws hierover.*)
- We hadden ook nog een Suez-crisis: oorlog tussen Israel (met Engeland en Frankrijk) en Egypte om het Suez-kanaal. De gevechten duurden van 31 oktober tot en met 5 november. Ook dat moet ik op het nieuws gehoord hebben, maar daarvan is werkelijk niets blijven hangen.
- Ook was 1956 verkiezingsjaar in de Verenigde staten: President Dwight D.Eisenhower (Ike) werd op 6 november herkozen.
Maar het beladen onderwerp van dit verhaaltje ging voor mij onopgemerkt voorbij: tijdens de eerste weken van mijn schoolcarriere vloog een vliegtuig over de Gelinkhoek!
De mannen werkten op de Spikkebulten op het land 
, dit junkske zat waarschijnlijk op school op het Kip, en op Gelink werd het vliegtuig slechts door twee personen van het vrouwelijk (?) geslacht gadegeslagen vanuit de hof. Dat staat vast, want de scene werd vastgelegd door een fotograaf in het vliegtuig. Omdat hij een groothoeklens gebruikte, kwam de hele boerderij Gelink er ook op.(nou ja...)
Er is dus een luchtfoto, uit 1956. Van Duitse herkomst waarschijnlijk. Dank hiervoor aan Tim Vos, die hem me toestuurde.
Wat zien we op deze luchtfoto? Wat zien we juist niet? Kunnen we daaruit conclusies trekken?
Het strijklicht op het dak en de richting van de schaduw van de schoorsteen is in principe genoeg om de zonnestand (richting èn hoogte) af te leiden. Maar daar is ook de precieze noord-Zuidrichting van de nok nog voor nodig, en die weet ik nog niet. Bovendien ditten de nodige formules niet vooraan in mijn geheugen.
De globale richting alleen duidt op een tijdstip in de eerste helft van de namiddag (dus ik zat op school...).
Het strijklicht laat ook goed zien dat het dak is gemaakt van sporen (de balken van nok naar dakgoot) die niet recht waren of niet recht meer zijn. Dat leek vroeger helemaal niet vreemd. Het dak oogde voor mij niet gammel of gebrekkig.
De eiken langs de Zuidrekkenseweg zitten volop in het blad, en gooien een lekkere volle schaduw over het weitje met de waslijn voor het keukenraam. Het is dus zomer.
Het is augustus of later, ik gok op ca. 1 september. Dat is te zien aan wat wij De Haverberg noemden. Elke winter raakte die leeg met het dorsen. Volgens mij zat er inderdaad bijna altijd haver in, en nu is hj vol. Dat brengt me rond 1 september. (Als er in 1956 rogge in zat, zou het al rond 1 augustus kunnen zijn).
Helemaal rechts boven in de foto staat nog een roggemijt, misschien op de hoek van onze Kamp, maar waarschijnlijk of op het stuk daar naast van Holsman (Nijkamp, Te Hoonte). Wat meer naar het midden, net links van Abbink, staan er ook twee.
De oude Schoppe zie ik nu voor het eerst bewust. Kort na deze foto ( ik zat nog op de lagere school denk ik) is het laagste stuk (buiten het gebint) er af gesloopt, zodat de vrachten hooi van de zijkant binnen konden rijden. De wagens moesten leeg zijn om er aan de andere kant weer uit te kunnen.
In de schoppe zat aan de kant van het erf aan de rechterkant het "Rietuughok", de stalling van het rijtuig, een soort koets: voor de oorlog het standaardvervoermiddel.Ik heb nog een vage herinnering aan dat ding, toen al onder dikke lagen stof.(**)
In de nieuwe situatie zat op de hoek de stalling voor het vervoermmiddel van de jaren vijftig en zestig: de fiets. We waren met negen man, en zo veel fietsen pasten er wel in het rek van wat "Het fietsenhok" heette.
Nu de doorgang in het midden van voor naar achter onder de nok niet meer werd gebruikt, verloor de deur in de achtergevel zijn functie. Aan die hier zichtbare achtergevel werd een extra stal voor meststieren gemaakt als lage uitbouw. Voorjaar 1968 was ik als net gesjeesd student die stal aan het uitmesten. Ik had de radio er bij, en ik hoorde Charles de Gaulle zijn radiotoespraak houden waarin hij de de angel uit de meirevolutie trok. Mijn schoolfrans was eigenlijk niet goed genoeg, maar zijn aanhef heb ik alrijd onthouden: "Françaises, Français!" met een karakteristieke sonore stem.
Op het dak ontbreken een paar pannen vlak bij de nok. Stormschade? Onderaan ook. Als ik me dat goed herinner zijn bij de veranderingen aan de schuur ook de pannen er af geweest. Of ze echt vernieuwd zijn betwijfel ik. De besten opnieuw gebruiken lag voor de hand.
Van de paal achter het kippenhok naar de A-paal achter de wagenloods (de loze) liepen door de lucht stroomdraden. Ondergrondse kabels kwam later pas. Ik vraag me af of daar nooit ongelukken mee zijn gebeurd, met mensen op een vracht hooi en zo. De aansluiting op het huis zat dacht ik op de linkse -als hier op de foto- van de twee gevels. Ik weet niet meer waar de stoppenkast zat.
Bij die A-paal was achter de wagenschuur het kachelhoutschuurtje. We mikten bij het naar binnen gooien net onder de achterste dakpannen, maar we konden nog niet goed mikken. En vader maar foeteren...
Als je over het boerderijdak links de loze in kijkt, zie je volgens mij takkebossen. Gebruikt om bezems te maken, en de resten als aanmaakhout.
Rechts van de loze lag in de open iucht tegen de gevel los gestorte eierkolen. Die mogen best natregenen. Links naast de kolen staat twee eggen tegen de muur, en wat niet al te lang hout. Echt lang hout stond achter de schoppe, tot de stieren daar kwamen te wonen.
De olievaten in het midden van het doorkijkje bevatten misschien rode diesel voor de trekker.***) Later stond ongeveer daar het hondenhok. Er achter ligt een onduidelijke hoop halflang hout (afrasteringspalen?), en in de weideafrastering het voerhek voor de kalveren die buiten liepen. Als je je liet zien met een emmer, kwamen ze aanrennen, soms moest je even rammelen om ze te attenderen. "Als ik jou nodig heb, zal ik wel met een emmer rammelen" was een gezegde om snotneuzen van bemoeials terecht te wijzen.
Van het erf naar de boerderij zelf: ook daar ontbreekt een pan (linker nok).. In de top van de gevel twee geveltekens. Ik weet niet wat deze betekenden. Misschien een verwijzing naar de katholieke bewoners sinds zeker 1810?
De uitbouw met houten topgevel aan de voorgevel (de eindskamer) is in 1960 afgebroken. Er zaten een ruime en twee piepkleine kamertjes in. Ik heb daar nog geslapen denk ik. In de huidige voorgevel is ongetwijfeld het nieuwgemetselde stuk bij de hoek nog wel te onderscheiden.
Bij die gelegenheid is de lange gang om de hoek doorgetrokken: Rechtsaf naar de voordeur, linksaf naar de deel. Die gang ging van de woonkamer af, die daarmee wat minder kolossale afmetingen kreeg. Ik weet niet meer wat de situatie was voor de twee nieuwe slaapkamers grenzend aan de woonkamer werden gemaakt. Er zat een kelder, als ik me niet vergis. Een opkamer herinner ik me niet.
Ook werd in 1960 de kelderkast en de douche en WC van het achterhuis afgenomen. Je kon sindsdien vandaaruit vuil de douche in en schoon aan de andere kant er weer uit. Maar een wasstraat zoals voor auto's was het niet, je moest het boenen nog wel zelf doen...
_____________
* ) Als klein schooljunkske lazen wij de Okki, wat later de Taptoe. Daarin stonden larmoyante verhaaltjes ("Vlucht uit Boedapest") over die enge Russen (klopt) en over die arme kardinaal Mindszenty (klopt enerzijds wel, maar er circuleren over hem ook verhalen waardoor hij uit mijn lijst van eerbiedwaardigen is getuimeld). Ongetwijfeld hebben deze verhalen er toe bijgedragen, dat ik me de radiobulletins ook blijvend herinnerde.
De Suez-crisis daarentegen werd niet geholpen door uitheverij De Spaarnestad....
* *) Onlangs kwamen de begrippen noaber, noasten noaber, dodenboer etc te sprake op een familiebezoek. Daar hoorde ik van een zus de versie, dat het rijtuig uit mijn herinnering een lijkkoets was, omdat Gelink in de buurt (immers de Gelinkhoek!) de dodenboer zou zijn geweest. Dat klopt niet met mijn herinnering, waarin Elfers die rol had.
Wie weet hier meer over?
* * *) Correctie: die trekker kwam pas half october!