JudithDurham banner 1

Jamulus is software waarmee musici on line kunnen jammen: samenspelen. En dan zonder last te hebben van merkbare vertraging op de lijn. In deze tijd van Covid-19 pandemie willen veel koren noodgedwongen met Jamulus gaan repeteren, maar dat valt niet mee als je niet gewend bent aan audio-apparatuur en aan technisch Engels.

Dit is géén gebruiksaanwijzing!

Dit is uitsluitend een

stap-voor-stap instructie hoe je kunt starten om Jamulus te laten werken: wat je moet doen om de boel aan de praat te krijgen dus. Er zijn nog allerlei instellingen die pas aan de orde komen als je eenmaal met een groep(je) on line bent. Dat kun je het beste met je eigen groepje uitzoeken. Mijn eigen koor is zover niet gekomen: om geheel andere redenen is dit project bij ons gestopt.

ZONDER BEKABELDE INTERNETAANSLUITING, met alleen WiFi dus, kun je Jamulus installeren, de apparatuur testen en verbinding leggen met de server. Je kunt dan met anderen praten, maar goed samenzingen is er niet bij: bijna zeker te veel vertraging.

Het verhaal is opgedeeld in korte stukjes, in de volgorde waarin je ze nodig hebt.

Je hebt nodig:

  1. Een laptop of desktop PC, via een (ethernet-)kabel verbonden met het internet. Echt, een WiFi verbinding is TE TRAAG. De PC mag een Windows, Linux of Apple computer zijn. Tablets (iPad etc.) hebben geen Ethernet aansluiting en zijn NIET GESCHIKT.
    Als je gewend bent alleen WiFi te gebruiken, kun je voor alleen je Jamulus-sessies een tijdelijke kabel los over de vloer leggen van je computer naar de modem/router. De nodige lengte inschatten valt niet echt mee: dat kun je het best opmeten met een touw o.i.d., dat je zo neerlegt dat je er niet over struikelt.
    Duur is het niet: ethernetkabels zijn (2021) o.a. hier te koop: https://www.allekabels.nl/netwerk/utp_kabel.html. Categorie 5 is de laagste kwaliteit die nog in de handel is: grote keus aan lengtes, 20 m voor een tientje . Er is inmiddels Cat 6, cat 6a, cat 7 en cat.8 te koop. Die zijn beter, maar duurder, en dat is niet echt nodig.

  2. a: Een koptelefoon. Ook NIET DRAADLOOS, maar bekabeld: BlueTooth vertraagt te veel. Liefst geen oordopjes, maar grote schelpen. Ik heb flaporen, daarom heb ik schelpen nodig die niet tegen het oor drukken, maar over het oor vallen.
    b: Omdat we zangers zijn en geen instrumentalisten: Een microfoon , ook bekabeld.
    c: De combinatie is het handigst: een headset. (koptelefoon  met microfoon). Die zijn te koop voor op kantoor (telefoongebruik), maar ook gamers zijn er dol op. Die zijn ook beter geschikt qua geluidskwaliteit.

  3. Een USB aansluiting voor de headset wordt aangeraden, ik weet nog niet precies waarom, misschien omdat je gewone geluidskaart met zijn ingebouwde software dan omzeild wordt.
    Er bestaan USB-omvormers voor minder dan een tientje: <https://www.allekabels.nl/na/0/3663/usb-20-naar-surround-adapter-51.html > . Je steekt er twee audio jackpluggen (elk met twee zwarte ringetjes zichtbaar) in zoals tot voor kort gebruikt werden voor computers.
    Tegenwoordig hebben laptops vaak een audio-aansluiting voor één jack-plug. Die heeft dan 3 zwarte isolerende ringen tussen totaal 4 contacten.
    Als je zoekt op “headset USB”, kijk dan goed uit. Je vindt dan nl. ook draadloos werkende sets die ook een USB-aansluiting hebben, maar die is alleen om een accu op te laden met bv een telefoonoplader. De communicatie gaat draadloos over een Bluetooth verbinding. Dat is prima, maar te langzaam. Die zijn dus niet goed.
    De headset moet een USB-A plug hebben die rechtstreeks past in de computer. De mijne kan zowel met een audioplug als met een USB plug worden gebruikt. (Headsets zijn verkrijgbaar tussen € 30,- en €3000. ). je hebt ruime keus tussen 40 en 70 Euro

  4. Geduld. Het zal allemaal niet direct prima werken. Jullie kunt me mailen om e.e.a. te vragen, en ik heb gebruikers nodig om de server in te regelen.

Driver controleren/installeren

  1. Zorg dat je een werkende bekabelde internet-toegang hebt (zie hierboven, punt 1: op zijn minst een Ethernetkabel in bestelling! )

  2. Ga na of je computer is voorzien van een ASIO driver voor een geluidskaart.
    Zo ja, dan heb je geluk. Ga door met het volgende onderdeel: Jamulus Installeren.
    Zo nee, of weet je het niet, ga dan eerst nog naar 3).

  3. Ga naar https://www.asio4all.org/. Klick op de link om ASIO4ALL 2.15 – English  te downloaden.
    A
    ls de site inmiddel een nieuwere versie heeft, neem dan die.
    Onthoud waar je het installatieprogramma voor de driver opslaat en wat de bestandsnaam is, en dubbelclick er op om de driver te installeren.
    Ga dan door naar Jamulus Installeren

Jamulus installeren

  1. Ga naar https://jamulus.io/ De pagina is helaas alleen in het Engels. Lees zoveel als je kunt verteren, en ga dan in het menu rechts naar Getting Started.
    De nieuwe pagina begint over gebruik en instellingen, pas na een beetje scrollen vind je drie blauwe balken voor installeren op Windows, macOS of Linux. Ik kan helaas alleen iets zinnigs zeggen over Windows, maar veel zal voor Mac en Linux wel overeenkomen met Windows.

  2. Klik op “Install on Windows”

    Klik op de nieuwe pagina op de link “Download and Install Jamulus”. Je krijgt dan de meest recente versie. Installeer het programma zoals elk ander programma. De installatie verloopt nog in het Engels, je programmaschermen zijn verder in het Nederlands. In feite installeer je twee programmas: Jamulus zelf (de client) en de Jamulus Server. Die heb je nog niet nodig, maar gooi de server niet weg: hij kan later van pas komen (bijv. partijrepetitiegroepjes)


  3. 1e Opstart

Start Jamulus HoofdvensterJamulus op (de client, niet Jamulus Server)).

Je krijgt een window dat er wat ongebruikelijk uit ziet: zwart, met een groot paneel rechts en allerlei lichtjes, schuiven en knoppen:

  1. bovenaan een menu,

  2. links een Logo, een schuifregelaar voor Galm en daarnaast een sterkte-indicator van het door de microfoon aangeleverde signaal: de invoer die de computer naar de server stuurt.,

  3. Daaronder Ping, Vertraging en Jitter

  4. daarna 3 aanklikbare vakjes en de knop Verbinden.

  5. Rechts een kader genaamd “Eigen mix op [de servernaam]”. Daarin verschijnen straks de namen van de deelnemers aan de repetitie. Je kunt daar regelen wat daarvan je oor binnenkomt.

Dat gaan we nu inrichten.

 

 

Je Naam

  1. Klik in het menu op hoofdscherm bij opstartInstellingen - MijnProfiel. Er verschijnt een venster Instellingen met drie tabbladen.Kies Mijn Profiel. De gegevens die je hier invult worden openbaar.

  2. Bij Alias/Naam vul je gewoon je voornaam in, zonodig met nog een letter van je achternaam voor het onderscheid. Achternaam mag, wordt wellicht te lang voor de beschikbare ruimte, maar is niet nodig. Maar alleen initialen zijn zelfs binnen je eigen koor niet zo herkenbaar

  3. Kies vooral ook je instrument, voor koorzangers je stemsoort. Daardoor kun je zelf en kan de dirigent straks de namen per stem bij elkaar zetten voor beter overzicht.
    Als je koor met gesplitste stemsoorten zingt, voorziet het programma daar niet in. Je kunt dan beter (ook) een stemindicatie als S1, B2 etc vóór je naam zetten, dan kan de dirigent op naam sorteren.

  4. Je Land is al ingevuld, en het kan geen kwaad om je stad in te vullen. Anderen kunnen dan zien welke afstand je moet overbruggen.

  5. je vaardigheid (als muzikant) kan op vreemde servers van belang zijn.

 

De verbinding

  1. Klik in het menu op op Instellingen – Audio-Netwerkinstellingen. Jamulus Audio Netwerkinstellingen
    Er verschijnt een venster Instellingen, geopend in de tab Audio-Netwerk-instellingen

  2. Laat Rechts de Jitter-buffer, de schuifregelaars en de Netwerkbuffers voorlopig staan zoals ze staan

  3. Links staat onder Audio apparaat nu misschien nog de naam van je gewone
    geluidskaart, bv “Realtek High Definition Audio”

  4. Klik op de knop, en selecteer ASIO4ALL v2 (of hoger versie-nummer)..

  5. Klik op de knop ASIO-instelling ,
    Een nieuw venster genaamd ASIO4ALL + versienummer verschijnt

  6. Links staat de WDM device list. Deze  vertoont je standaard geluidskaart (Realtek of een andere naam die je vast wel eens hebt gezien) en andere herkende aangesloten geluidsapparatuur (Mengtafel?). Sommige namen kunnen onbekend zijn, of bekend zonder dat je nog weet waar ze voor staan.
    Als je wel eens een een draadloze koptelefoon of setje oordopjes op Bluetooth hebt gebruikt, staan ze er waarschijnlijk ook bij.Ga met de muis over elke regel, en details worden vermeld in een pop-up schermpje

  7. Voor elke naam staan twee zwarte checkboxes (moelijk te zien), Klik op het vakje voor de naam van je koptelefoon/headset

  8. Als je nu een koptelefoon of headset hebt aangesloten met audio jacks, dan werken ze op de standaard geluidskaart, (is niet optimaal).

  9. Heb je er een aangesloten op de USB-aansluiting, dan herken je dat aan de toevoeging USB Adapter achter een merknaam (Die merknaam kan best afwijken van wat er op de doos stond staat!) Ga dan naar beneden. De Buffervertraging zal staan op “5.33 ms (128, gewenst)”. Als dat niet zo is, maak dan een notitie van de instelling, maar verander nog niets.

  10. Rechts staat een vage foto van een toetsenbord metASIO4ALLv2.15omgekeerde toetsenkleur, van opzij gezien. (de grote toetsen zijn donker, de kalve noten licht. Dit beeld betekent dat de Advanced Options onzichtbaar zijn.
    Onder de foto staat uiterst rechts een foto van een steeksleutel (oude versie ASIO5ALL) of een tandwiel (Nieuwere versie) Klik daarop, en rechts verschijnen de vakjes Latency compensation en Options., en de regels in de WDM device List worden uitklapbaar.

  11. Druk op het plus-teken voor de naam van het device dat je gaat gebruiken, b.v.k. iets met USB.

  12. Onder de device-naam staan nu de namen van in- en uitgaande signalen voor het device.(microfoon, speaker)

  13. Er moet nu minstens 1 te gebruiken device aangevinkt staan en onder dat device moet ook van minstens 1 input-signaal (de microfoon) en 1 output-signaal (de koptelefoon):de gekleurde symbolen zichtbaar zijn.

  14. Schakel alle overige devices uit (de symbolen daarvan worden zwart).

  15. Verander voorlopig niets aan de Latency compensation en aan de Options

  16. Sluit het ASIO4ALL venster met de X rechts op de titelbalk.

  17. Sluit ook het venster Instellingen met de X rechts op de titelbalk

  18. Sluit Jamulus af. (sommige wijzigingen hierboven komen pas in werking als Jamulus opnieuw wordt opgestart)

 

 

Buiten spelen!

We gaan nu met Jamulus de wijde wereld in en muzikaal plezier proberen te maken.

Soundcheck 1

Deze soundcheck moet geslaagd zijn, anders hebben de volgende stappen geen zin:. men zal je niet horen als je verbinding hebt gemaakt, misschien hoor je ook anderen niet.

  1. Sluit je microfoon en koptelefoons, eventuele instrumenten en mengpanelen.aan.
  2. Start Jamulus op, het hoofdscherm verschijnt.
  3. Blaas voorzichtig in de microfoon, of sis zachtjes. Tik er met een vinger opop, Zet zonodig het volume op je koptelefoon zachter of harder. Controleer of de microfoon bij je mond gedraaid is
  4. Als je normaal spreekt of zingt, moet de vericale rij LEDjes INVOER groen oplichten. Zing een harde passage (fff) en draai het volume omlaag tot er geen rode LED meer oplicht.
  5. Als je de ledjes links niet in beweging krijgt, controleer dan alle voorgaande voorbereidende stappen.

De serverlijst

  1. Klik in het hoofdscherm van Jamulus links onderaan op de witte balk met de tekst VERBINDEN. Er verschijnt een venster Verbinden met een lijst met Servernamen in 4 kolommen. Achter elke naam de lokatie. Onthoud dat als het land genoemd wordt, dat ALTIJD  in het Engels is

  2. Links bovenin is een dropdownmenu met bijschrift Adresboek.  Klik er op en kies Genre Klassiek/Folk/Zang of Koor/Barbershop.  Nu zijn we met goei volk onder elkaar...:-)  Overigens is de genreindeling niet zo vreselijk belangrijk, zolang je een nog niet gebruikte server kiest.

  3. Sommige servernamen zijn vet (deze servers staan altijd aan), sommige normaal (kunnen zomaar verdwijnen)

  4. Naast de servernamen een kolom Ping-tijd: Dat is de tijd die zit tussen het versturen van een verzoek om antwoord en het moment waarop dat antwoord wordt ontvangen van die server.  Hoe korter hoe beter uiteraard. Omdat dit de allerbeangrijkste eigenschap van een server is, staan voor elk genre de kortste Ping-tijden bovenaan.

  5. De getallen in de kolom Muzikanten zijn me nog niet helder. Ik heb ze nog niet nodig gehad.

  6. Onder sommige servernamen vind je namen van deelnemende muzikanten, voorafgegaan door hun vlag, gevolgd door hun instrument..

  7. Zoek je een specifieke servernaam, een plaats of een land, of een bepaalde muzikant, , typ dan een stukje daarvan in het vakje Filter. Alleen overeenkomende servers blijven zichtbaar.

  8. Als je een server hebt gevonden, klik daar dan op en vervogens op Verbinden onderaan de lijst. Dubbelkikken op de naam werkt ook.

Verbonden!

  1. Even recapituleren:
    LInks van Jamulus Verbondenhet grote kader kun je regelen regel en zien wat via jouw microfoon naar de server gaat: de LED-kolom Invoer
    In dat kader verschijnt PER DEELNEMER wat vanuit de server naar je hoofdtelefoon komt.

  2. In het rechter paneel verschijnt minstens één (jouw) naam.
    Boven elke naam moet een geluidsniveau-indicator ("VU-meter") staan, een kolom oplichtende LEDjes. Die geven aan dat het geluid dat die persoon gemaakt heeft.de server heeft bereikt en terugkomt . In het ideale geval lichten de LEDs van de Invoer tegelijk op met de uitvoer boven jouw naam. Hoe beter de verbinding, hoe minder tijdsverschil je ziet tussen de invoer-indicator en de retourindicator vanaf de server. In het ideale geval kun je het tijdsverschil alleen zien als je heel scherp kijkt.

  3. Voor elke deelnemer is er zo’n rij LEDS met een schuif. Als er een deelnemer te hard staat , kun je met de schuif het volume minder maken. Voor een koor is het prettig om de andere partijen iets zachter te zetten dan je eigen stemgroep.
    Dit heeft uitsluitend effect op wat jij op jouw hoofdtelefoon hoort: Voor andere deelnemers verandert er niets. Zo kan iedere deelnemer voor zijn eigen oren de ideale volumeinstellingen maken voor elk lid van de groep muzikanten

  4. Als er niemand anders op de server zit, kun je vrijuit proberen wat er allemaal gebeuren kan (ls men aan het musiceren is, luister dan gewoon).

  5. Als er één persoon aanwezig is, kun je in gesprek, en om te testen samen een liedje zingen.

  6. Herhaal de soundcheck. Voorzichtig! men kan enorm schrikken van een plotseling fortissimo op de oren!

  7. Hallo zeggen tijdens het zingen kan zonder te storen met Chat

Chat (kletsen)

  1. Klik links onder op de knop Chat. Helemaal onderaan in het Chat-venster (inderdaad, valt niet erg op) kun je iets intypen en met de knop ernaast versturen.
  2. Dit is mooi om te overleggen met anderen over waarom je microfoon en/of koptelefoon niet werkt. En om muzikanten iets te laten weten zonder ze te onderbreken.
  3. Een video-telefoongesprek via WhatsApp kan ook bijzonder praktisch zijn, omdat je elkaar dan je scherm kunt laten zien. Let wel, dat dat invoed heeft op de capaciteit van je internetverbinding. Als dat niet overhoudt, zul je zien dat de PING-tijd oploopt.

En Dan?

Spelen,onderzoeken, en in de Engelse documentatie zoeken naar details. Daar kan ik niet veel aan toevoegen. En daarna: Serieus repeteren!

._________________________

 

  • LtB feb 2121
    Geschreven voor Jamulus v. 3.6.2

  • Feb 2022 aangepast voor nieuwste versie 3.8.2 van Jamulus en de ASIO drive

  • Aanvulling februari 2022:

Het Culemborgs Mannenkoor heeft op zijn site ook een uitleg geplaatst. Anders, meer als instructie, en voor sommigen misschien geschikter dan mijn verhaal. Te vinden op https://www.culemborgsmannenkoor.nl/leden/jamulus_instructie.php

 

..

.

.

.